دارو و درمان

داروی کاهنده قند خون به نام متفورمین

نام تجاری:متفورتکس

نام ژنریک:متفورمین

(به انگلیسی:METFORMIN)

رده درمانی:کاهنده قند خون.

اشکال دارویی:قرص

متفورمین به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت نوع دو (دیابت غیروابسته به انسولین) بکارمی رود. متفورمین در اختلال متابولیسم کربوهیدرات و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز تجویز می شود.

داروی کاهش قند خون به نام متفورمین

تاریخچه 

متفورمین در دهه 50 میلادی با نام فنفورمین به بازار آمد و مصرف آن از دهه 60 میلادی به بعد در اروپا به شدت افزیش پیدا کرد، اما به دلیل اینهه در برخی از افراد باعث تولید اسیدوزلاکتیک شد (تولید اسید لاکتیک) مصرف آن در سال 1977 میلادی در ایالت متحده امریکا متوقف شد. بعد از آن اداره داور و غذای ایالات متحده امریکا (FDA) مجددا تحقیقات گسترده ای در رابطه با متفورمین آغاز کرد و نتایج به دست تحقیقات نشان داد اگر دارو زیر نظر پزشک و به صورت منطقی و درست مصرف شود، می تواند برای درمان بیماری دیابت مفید باشد.

به همین دلیل از سال 1995 میلادی در ایلات متحده امریکا مصرف این دارو مجددا رواج پیدا کرد. آمارها نشان می دهند که مصرف صحیح متفورمین بیش از داروهای دیگر پایین آورنده قند خون در کاهش آمار مرگ ومیر بیماران دیابتی نوع 2 مفید بوده است. همچنین از سال 1994 میلادی از این دارو در درمان کیست های متعدد تخمدان در خانم ها و نازایی استفاده می شود و تاثیر درمانی آن با مطالعات آماری ثابت شده است.

شکل و شمایل دارو متفورمین

متفورمین به صورت قرص های 500 میلی گرم و 1000 میلی گرم تولید و به بازار عرضه می شود. این قرص با نام های تجاری گلوکوفاژ، گلوکوفاژایکس آر، ریومت، فورتامت و گلومتزا به فروش می رسد.

مقدار و نحوه ی مصرف داروی متفورمین

مقدار مصرف دارو را پزشک تعیین می کند ولی مقدار مصرف معمول این دارو به شرح زیر می باشد :

بزرگسالان

در صورت مصرف متفورمین تنها :

در ابتدا 500 میلیگرم معادل یک قرص دوبار در روز همراه صبحانه و ناهار سپس در صورتیکه نیاز باشد پزشک در طول هفته دوز دارو را افزایش می دهد و به مقدار 500 یا 850 میلیگرم دو یا سه بار در روز همراه غذا می رساند.

متفورمین همراه با سایر داروهای کاهنده قند :

پزشک دوز هر دارو را اندازه گیری می کند .

متفورمین همراه با انسولین :

ابتدا 500 میلیگرم یک بار در روز سپس پزشک در صورت نیاز دوز دارو را افزایش می دهد . کودکان بالای 10 سال :500 میلیگرم دو بار در روز همراه صبحانه و عصرانه و در صورت نیاز پزشک دوز دارو را افزایش می دهد.

کودکان زیر 10 سال

مقدار داروی مورد نیاز توسط پزشک تعیین می شود.

مکانیسم اثر

مت فورین از طریق کاهش گلوکونئوژنز و افزایش مصرف محیطی گلوکز اثر می کند. از آنجا که تنها در حضور انسولین آندوژن مؤثر می باشد تنها در افرادی مؤثر است که بخشی از سلول های پانکراس آنها سالم باشد. تصور می شود که مت فورین تعداد و یا قدرت اتصال انسولین به گیرنده های غشاء سلول، بویژه گیرنده های محیطی را افزایش می دهد.

فارماکودینامیک

برعکس سولفونیل اوره ها ، با متفورمین افت شدید قند خون رخ نمی دهد. متفورمین سنتز محصولات گلوکز کبدی را کاهش می دهد(کاهش گلوکونئوژنز)،کاهش جذب روده ای گلوکز ، افزایش مصرف محیطی گلوکز در نتیجه افزایش حساسیت به انسولین را سبب می شود.

فارماکوکینتیک

فراهمی زیستی دارو 60-50 درصد است ولی غذا ، سرعت و میزان جذب دارو را کاهش می دهد. نیمه عمر دارو2/6 ساعت است و بطور عمده به صورت تغییر نیافته از کلیه ها دفع می شود.

نکات مربوط به نحوه ی مصرف

مصرف منظم مت فورمین در کنار سایر موارد شامل ورزش، رژیم غذایی مناسب و کنترل وزن می تواند بسیار موثر باشد. مت فورمین معمولاً همراه غذا استفاده می شود و بعضی از اشکال آن (نوع آهسته رهش یا XR) ممکن است فقط یک بار هنگام شام میل شود.

نوع آهسته رهش نباید پیش از قورت دادن جویده یا گاز زده شود زیرا شکسته شدن قرص ممکن است منجر به رها شدن مقدار زیادی از دارو در یک زمان کوتاه شود و احتمال ایجاد هیپوگلیسمی را بالا ببرد.

با استفاده از سنجش منظم قند، می توان به مقدار مطلوب مت فورمین و این که آیا این دارو به تنظیم قند خون کمک کرده است یا نه، پی برد. همچنین گاه لازم است در فواصل ویزیت بیمار، عملکرد کلیوی بیمار نیز با سنجش BUN و کراتینین مورد ارزیابی قرار گیرد.

نکته:در موارد بیماری شدید، مصدومیت یا انجام جراحی ممکن است مقدار نیاز به مت فورمین متفاوت باشد. گاه در این موارد لازم است پزشک برای دوره ای مصرف مت فورمین را قطع و از موارد جایگزین استفاده کند که در این موارد بهترین جانشین، انسولین تزریقی است.

هنگامی که یک وعده ی غذایی فراموش شود، هنگام ورزش شدید و نیز نوشیدن الکل باید دقت بیشتری انجام شود زیرا این موارد می توانند در همراهی با مصرف مت فورمین سبب تشدید هیپوگلیسی شوند.

در موارد کاهش قند خون باید منابع غنی از قند شامل آب پرتقال، ژل گلوکز، آب نبات یا شیر در دسترس باشد. در موارد هیپوگلیسمی شدید که شخص قادر به خوردن و آشامیدن نیست، باید از تزریق عضلانی گلوکاگون یا تزریق گلوکز وریدی استفاده شود.

در مواقعی که یک نوبت مت فورمین فراموش می شود، باید بلافاصله همراه با یک وعده ی غذایی سبک مصرف شود. در صورتی که به زمان وعده ی بعدی رسیده ایم، باید دوز قبلی را حذف کرد و هیچ گاه دوبرابر مصرف نشود.

نکته:الکل قند خون را کاهش داده و ریسک اسیدوز لاکتیک را بالا می برد به همین خاطر باید از نوشیدن الکل در هنگام مصرف مت فورمین اجتناب شود.

موارد احتیاط و منع مصرف

در موارد نارسایی احتقانی قلب (CHF) احتمال بروز اسیدوز لاکتیک بیشتر است. همچنین افراد سالمند ریسک بالاتری برای ایجاد اسیدوز لاکتیک دارند و در این موارد تجویز مت فورمین باید با نهایت احتیاط انجام شود.

احتمال واکنش های آلرژیک به مت فورمین وجود دارد.

در موارد نارسایی کلیوی، کتواسیدوز دیابتیک، بیماری کبدی و سابقه ی بیماری قلبی استفاده از مت فورمین ممنوع است.

مت فورمین در طبقه بندی FDA (سازمان غذا و داروی ایالات متحده ی آمریکا) برای استفاده در زنان حامله جزو گروه B قرار دارد. در شیردهی نیز معتقدند که مت فورمین در شیر ترشح نمی شود اما هنوز بی خطر بودن آن برای نوزادان مادران شیرده ثابت نشده است.

قبل از مصرف این دارو در موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:

– سابقه واکنشهای حساسیتی و غیر عادی نسبت به این دارو و یا ترکیبات مشابه و یا مواد غذایی ، رنگهاو مواد حفاظت کننده .

– در صورت مصرف همزمان داروهای دیگر از قبیل:الکل، آمیلوراید،مهارکننده های کانال کلسیم، سیمتیدین، رانیتیدین، دیگوکسین، فورازماید، مرفین، پروکاین آمید، تریامترن، تریمتوپریم، کاهنده های قند خون مثل سایر داروهای ضد دیابت و انسولین ، افزاینده های قند خون و وانکومایسین.

– در صورت وجود بیماری نظیر قلبی عروقی، کلیوی، کبدی ، تیروئید، اسیدوز لاکتیک و ریوی.

– مصرف این دارو در کودکان کمتر از 10 سال توصیه نمی شود مگر با تجویز پزشک متخصص.

– برای بررسی پیشرفت درمان مرتباً به پزشک مراجعه کنید .

مصرف در سالمندان :

در صورت وجود اختلال کار کبد ، مصرف متفورمین توصیه نمی شود.

مصرف در کودکان :

مصرف متفورمین در کودکان توصیه نمی شود.

مصرف قرص متفورمین در بارداری

یکی از داروهای معمول کنترل دیابت در بیماران دیابت نوع 2، قرص متفورمین است که بسیاری از پزشکان به دلیل عوارض کم آن و این مطلب که باعث افت قند خون شدید نمی شود به آن اعتماد دارند.

FDA این دارو را در گروه B طبقه بندی کرده است که مصرف آن در بارداری مجاز است و نگران آسیب رسیدن به بدن جنیننباشید. می توانید کلیه داروهای مصرفی و مجاز وغیر مجاز بودن داروها را در دوران بارداری در نرم افزار اوما چک کنید. مت فورمین به دلایل مختلف برای افراد تجویز میشود بنابراین چون یک دارو است قبل از مصرف حتما با پزشک مشورت کنید.

اثرات متفورمین در حاملگی

اگر شما قبل از بارداری مبتلا به دیابت نوع 2 هستید و متفورمین می خورید برای باردار شدن شما مشکلی نخواهد داشت

زنانی که سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند اغلب متفورمین می خورند.

خطر سقط جنین با مصرف متفورمین در بارداری کاهش می یابد.

این دارد برای کاهش دیابت حاملگی تجویز میشود.

متفورمین در شیردهی

اگرچه داروی متفورمین در شیر مادر ترشح می شود ولی میزان آن آنقدر کم است که تاثیری روی میزان گلوکز خون نوزاد نمی گذارد

به گزارش خبرگزاری رویترز هلث ، داروی متفورمین به تنهایی در مادران شیرده مبتلا به دیابت نوع دو استفاده می شود. با وجود این تاثیر این دارو بر نوزادان این مادران روشن نبود. در این تحقیق دانشمندان آمریکایی میزان دارو را در خون و شیر مادران و تاثیر این دارو را بر نوزادان آنها از طریق سنجش میزان گلوکز خون آنها اندازه گیری کردند. میزان متفورمین در شیر مادران 63 درصد این میزان در خون آنها بود. یعنی به طور متوسط روزانه بین 0/014 تا 0/070 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد در شیر مادر ترشح می شد. به عبارتی تنها 0/65 درصد از دوز روزانه داروی مصرفی مادر در شیر او ترشح شده و به بدن نوزاد می رسد. در همه این کودکان میزان قند خون طبیعی بود و در هیچ یک از آنها عارضه جانبی گزارش نشد. میزان ترشح این دارو در شیر مادر بسیار ناچیز است. با این حال مطالعات بیشتری برای اثبات بی ضرر بودن مصرف این دارو در دوران شیردهی باید انجام شود.

داروی متفورمین درکاهش وزن

متفورمین (METFORMIN) در کاهش وزن افراد جوان چاق و غیر دیابت ی موثر است. متفورمین برای

درمان بیماران دیابت ی استفاده می شود.

مطالعات زیادی در گذشته نشان می داد که مصرف کوتاه مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می شود.

متفورمین نمی گذارد قند از کبد وارد جریان خون شود. هنگامی که قبل از صرف غذا، این دارو مصرف شود به مقدار قابل توجهی از افزایش قند خون جلوگیری می کند.

افزایش قند خون بعد از خوردن غذا باعث می شود که پانکراس (لوزالمعده) مقدار زیادی انسولین ترشح کند، زیرا هورمون انسولین، قند خون را کاهش می دهد. انسولین مترشحه با تاثیر بر روی مغز باعث ایجاد حس گرسنگی در شما می شود. در نتیجه بیشتر غذا می خورید و کبد چرب ی بیشتری می سازد و باعث تجمع مقدار زیادی چربی در ناحیه ی شکم می شود.

این بررسی نشان می دهد استفاده از داروی متفورمین به همراه مصرف کم غذاهای شیرین و چرب، وزن افراد جوان چاق را برای مدت ها کاهش می دهد.

همچنین این دارو مقدار قند و کلسترول خون را کاهش می دهد، مقاومت به انسولین را در بیماران دیابت ی کم می کند و باعث کاهش جوش (آکنه) در جوانان چاق می شود.

کم شدن مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی با متفورمین

مطالعات زیادی در گذشته نشان می داد که مصرف کوتاه مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می شود.

متفورمین نمی گذارد قند از کبد وارد جریان خون شود. هنگامی که قبل از صرف غذا، این دارو مصرف شود به مقدار قابل توجهی از افزایش قند خون جلوگیری می کند.

افزایش قند خون بعد از خوردن غذا باعث می شود که پانکراس (لوزالمعده) مقدار زیادی انسولین ترشح کند، زیرا هورمون انسولین، قند خون را کاهش می دهد. انسولین مترشحه با تاثیر بر روی مغز باعث ایجاد حس گرسنگی در شما می شود. در نتیجه بیشتر غذا می خورید و کبد چربی بیشتری می سازد و باعث تجمع مقدار زیادی چربی در ناحیه ی شکم می شود.

این بررسی نشان می دهد استفاده از داروی متفورمین به همراه مصرف کم غذاهای شیرین و چرب، وزن افراد جوان چاق را برای مدت ها کاهش می دهد.

همچنین این دارو مقدار قند و کلسترول خون را کاهش می دهد، مقاومت به انسولین را در بیماران دیابتی کم می کند و باعث کاهش جوش (آکنه) در جوانان چاق می شود.

داروی متفورمین ودرمان تخمدان پلی کیستیک

یکی از ویژگی های اصلی بیماران مبتلا به تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome:PCOS) و ناباروری بعلت عدمتخمک گذاری می باشد. یکی از داروهای موثر در تخمک گذاری و بارداری در این بیماران متفورمین می باشد.

داروهای کاهش دهنده انسولین مثل متفورمین و یا نوع خارجی آن که به گلوکوفاژ معروف است برای القاء تخمک گذاری در زنانی که به تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند ، به دلیل کم هزینه بودن، عوارض جانبی کمتر، و کمترین خطر چند قلویی در مقایسه با داروهای دیگر، ارجح می باشند. متفورمین با تنظیم وضعیت متابولیسم درون تخمدان باعث تنظیم سیکل می شود.

این داروی خوارکی باعث افزایش میزان تخمک گذاری می شود. این دارو زمانی استفاده می گردد که مقاومت به انسولین، علت ناباروری باشد. مقاومت به انسولین در ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک نقش دارد.

تداخل دارویی قرص متفورمین

مصرف همزمان با سولفونیل اوره ها ممکن است موجب بروز هایپوگلیسمی شود. در صورت مصرف همزمان این داروها غلظت خونی گلوکز باید مرتباًاندازه گیری شود.

در صورت لزوم مصرف متفورمین با انسولین، برای جلوگیری از بروز هایپوگلیسمی و به دست آوردن نسبت مناسب مصرف آنها، در شروع درمان بیمار باید بستری شود.

در صورت مصرف همزمان با سایمتیدین، کلیرانس کلیوی متفورمین ممکن است کاهش یابد. مقدار مصرف متفورمین باید کاهش یابد. در صورت مصرف همزمان داروهای ضد انعقاد با متفورمین، ممکن است مقدار مصرف داروهای ضد انعقاد احتیاج به تنظیم داشته باشد. برخی داروها ممکن است قند خون را افزایش داده و ازدیاد دوز متفورمین را ضروری نمایند.

مهمترین این داروها عبارتند از:

بلوکرهای کانال کلسیمی، کورتیکواستروئیدها، استروژن ها، ضد بارداری های هورمونی، ایزونیازید، نیاسین، فنوتیازین ها، فنی توئین، داروهای مقلد سمپاتیک، تیازیدها و دیگر دیورتیک ها و هورمونهای تیروئیدی. داروهای کاتیونی (آمیلوراید، سایمتیدین، دیگوکسین، مورفین، پروکائین آمید، کینیدین، کینین، رانیتیدین، تریامترن، تریمتوپریم و وانکومایسین) ممکن است با متفورمین در ترشح کلیوی رقابت نموده و سطح آن را افزایش دهند.

عوارض جانبی

1- عوارض خطرناک:ایجاد اسیدوز لاکتیک، آلرژی (کهیر، سختی تنفس، ورم کردن لب و صورت و زبان و حلق که بسیار خطرناک است)، تب و لرز و علایم شبه آنفلوانزا و افزایش سریع وزن. در چنین مواردی باید سریعاً مت فورمین را قطع کرد.

2- عوارض کم اهمیت ولی شایع تر:سردرد، درد عضلانی، ضعف، تهوع خفیف، استفراغ و اسهال، نفخ و درد معده.

مسمومیت و درمان

تظاهرات بالینی:کمی قند خون (در صورت مصرف همزمان با سولفونیل اوره ها، انسولین یا الکل)، اسیدوز ناشی از اسید لاکتیک.

درمان:درمان شدید حمایتی، بخصوص تصحیح عدم تعادل مایعات و اختلالات متابولیک، توصیه می شود. همودیالیز کمک کننده است.

نکات قابل توصیه

1-هنگام مصرف متفورمین از مصرف الکل خودداری کنید.

2-متفورمین بتنهایی باعث افت شدید قند خون نمی شود مگر اینکه همراه با سولفونیل اوره ها و انسولین مصرف شود.

3-قرصهای پیوسته رهش متفورمین هیدروکلراید بایدبطور کامل بلعیده شود و نباید شکسته ، خرد یا جویده شود.

4-در حین درمان با متفورمین ، اندازه گیری دوره ای سطوح هموگلوبولین گلیکوزیله و قند خون ناشتا انجام گیرد.

5-در حین درمان با متفورمین و در شروع درمان با متفورمین ، پارامترهای خون شناسی (شامل هموگلوبین،هماتوکریت،شاخص های گلبولهای قرمز) و عملکرد کلیه(کراتینین سرم) حداقل یکبار در سال ارزیابی گردد.بندرتکم خونی مگالوبلاستیک در درمان با متفورمین دیده شده است که این موارد کمبود ویتامین B12 را نیز شامل میشود.

metformin

ملاحضات اختصاصی :

• متفورمین دردیابت غیر وابسته به انسولین ، که با رژیم غذایی کنترل نمی شود و بخصوص در بیماران چاق ، مصرف می شود .این دارو به تنهایی یا به همراه سولفونیل اوره ها تجویز می شود.

• متفورمین در بیماران غیر دیابتی غلظت گلوکز خون را کاهش نمی دهد و به تنهایی موجب بروز کمی قند خون در بیماران دیابتی نمی شود.

• متفورمین موجب بهبود متابولیسم محیطی گلوکز می شود

شرایط نگهداری:

– دارو را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید .

– از مصرف داروهای تاریخ گذشته خودداری کنید .

– دور از نور و رطوبت و در دمای کمتر از 30 درجه سانتی گراد و نگهداری کنید .

منبع : hamechitamam